Η ελαστική εργασία στην εκπαίδευση

η ελαστική εργασία στην εκπαίδευση

του Χρ. Ρέππα

Τα τελευταία χρόνια το εργασιακό τοπίο στην εκπαίδευση αλλάζει δραματικά , όπως άλλωστε και στους περισσότερους εργασιακούς χώρους. Συνήθως η αλλαγή των εργασιακών σχέσεων και γενικά τα εργασιακά θέματα θεωρούνται στενά επαγγελματικά ζητήματα που αφορούν μόνο τους ίδιους τους εργαζόμενους. Η σημερινή όμως νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική πολιτική από τη μια απαιτεί την μεγαλύτερη δυνατή εργασιακή απόδοση και από την άλλη προωθεί όλο και περισσότερο υποβαθμισμένες μορφές εργασίας στα σχολεία. Το είδος επομένως και η ποιότητα των εργασιακών σχέσεων όμως έχουν καθοριστική επίδραση στο εκπαιδευτικό έργο. Η διδασκαλία είναι ένα φαινόμενο με διπλή όψη : έχει ταυτόχρονα παιδαγωγική και εργασιακή διάσταση. Είναι και μεταβίβαση της γνώσης και η εργασία των εκπαιδευτικών. Βλέποντας τα πράγματα απ΄ αυτή την σκοπιά δε μπορεί να διαπιστώσουμε τη στενή αλληλεξάρτηση της μιας πλευράς με την άλλη και τη σημασία που έχει το είδος και η ποιότητα του εργασιακού καθεστώτος στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού έργου.

Ο νέος τύπος εργασιακών σχέσεων, που εδώ και μια δεκαπενταετία εισάγονται στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και στο ελληνικό , είναι προσπάθεια του κεφαλαίου να ξεπεράσει την κρίση κερδοφορίας του , μειώνοντας την αξία της εργατικής δύναμης. Οι αλλαγές στο επίπεδο των εργασιακών σχέσεων συμβαδίζουν με τις γενικότερες αλλαγές στη μορφή και το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στο βαθμό που η εκπαίδευση ως περιεχόμενο και ως προσανατολισμός υποτάσσεται στις απαιτήσεις της αγοράς , οι εργασιακές σχέσεις ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. Η ελαστική εργασία αποτελεί καθεστώς σήμερα στην εκπαίδευση και βάζει καθοριστικά τη σφραγίδα της σε κάθε πλευρά της λειτουργίας της.

Μια σειρά στρατηγικού χαρακτήρα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισημαίνουν τις βαθιές αλλαγές στη μορφή και το χαρακτήρα της εργασίας. Αναφερόμαστε στο ΄΄Λευκό Βιβλίο για την Ανάπτυξη και την Ανταγωνιστικότητα΄΄ , το ΄΄Λευκό Βιβλίο για την Εκπαίδευση για την Κατάρτιση ΄΄, το ΄΄ Πράσινο Βιβλίο ΄΄ , που προωθούν την ανατροπή του μοντέλου της σταθερής και μόνιμης εργασίας προς όφελος ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Από τις αλλαγές αυτές διαμορφώνεται ένας νέος τύπος εργαζόμενου : ο απασχολήσιμος με καμιά σταθερότητα στην εργασία , υποαμειβόμενος και εργασιακά περιπλανώμενος , με υποτυπώδη κοινωνική ασφάλιση που ποτέ δεν μπορεί να του εξασφαλίσει συνταξιοδότηση. Βασικός μοχλός προώθησης τέτοιων εργασιακών σχέσεων στο χώρο της εκπαίδευσης στάθηκε η ύπαρξη μιας μακροχρόνιας ανεργίας , που ανάγκασε πολλούς πτυχιούχους παιδαγωγικών και καθηγητικών σχολών ν’ αποδεχτούν τους χειρότερους εργασιακούς όρους προκειμένου προκειμένου ν΄ εξασφαλίσουν μερικά μόρια που θ΄ ανοίξουν το δρόμο για τη μονιμοποίηση τους. Για δεκαετίες η προσωρινή εργασία των εκπαιδευτικών αποτελούσε ένα μικρό διάστημα του εργασιακού τους βίου που αποτελούσε συνήθως τον προθάλαμο του μόνιμου διορισμού . Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80 και τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 τα πράγματα παίρνουν διαφορετική τροπή. Στην περίοδο αυτή προσωρινή εργασία αποχτά πιο μόνιμα χαρακτηριστικά κυρίως με την μεγάλη αύξηση των χρόνων αναμονής για διορισμό που σε πολλές περιπτώσεις ισοδυναμούσε με αδυναμία μόνιμου διορισμού , εξαιτίας των χαμηλού αριθμού διορισμών.

Η επίθεση στις εργασιακές σχέσεις γίνεται σ΄ όλα τα επίπεδα. Έχουμε την περίφημη ελαστικοποίηση του ωραρίου , κυρίως στο ολοήμερο σχολείο , όπου το σταθερό ωράριο εργασίας που προβλέπει ο νόμος 1566/85 με μια απλή εγκύκλιο του ΥΠΕΠΘ και χωρίς καμιά άλλη νομική ρύθμιση θεωρήθηκε ότι μπορεί να ΄΄κυλάει΄΄ σε σπαστά ωράρια. Έχουμε την επιβολή υποχρεωτικών υπερωριών ειδικά για τα μαθήματα ειδικοτήτων , προκειμένου για τα μαθήματα αυτά ν΄ αποφευχθεί η πρόσληψη νέων εκπαιδευτικών , ακόμα και ωρομισθίων. Έχουμε την αποσύνδεση του πτυχίου από τα εργασιακά δικαιώματα και τον πολυκατακερματισμό του σώματος των αδιόριστων. Η κατάργηση της ενιαίας επετηρίδας διορισμών με το νόμο 2525/97 , οδήγησε στη δημιουργία έξι νέων κατηγοριών αδιορίστων (διαίρει και βασίλευε) με τη θεσμοθέτηση ισάριθμων επετηρίδων. Έτσι το σώμα αυτό έπαψε να έχει ενιαία συμφέροντα και άρα να μάχεται γύρω από ενιαίους στόχους.

Με προγράμματα όπως η ΄΄Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη ΄΄, η ΄΄Ενισχυτική Διδασκαλία ΄΄ και με την επέκταση του Ολοήμερου Σχολείου στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση προωθήθηκε ένας νέος τύπος εργασιακής σχέσης στα σχολεία. Ο ωρομίσθιος. Αυτός εργάζεται για έναν μόνο συγκεκριμένο αριθμό ωρών , περιφέρεται από σχολείο σε σχολείο για να συμπληρώσει ωράριο , δεν πληρώνεται για διακοπές και αργίες , έχει λειψή κοινωνική ασφάλιση από την οποία δεν μπορεί ποτέ να συνταξιοδοτηθεί πληρώνεται με μεγάλη χρονική καθυστέρηση και με μια καθαρά εξευτελιστική αμοιβή. Κάτω από τέτοιες εργασιακές συνθήκες η επιστημονική και παιδαγωγική υπόσταση αυτού του εκπαιδευτικού κομματιού είναι υπονομευμένη. Μιλάμε για μια κατάσταση πλήρους εργασιακής ομηρίας τόσο στην εκάστοτε κυβέρνηση όσο και στην κομματική διοίκηση της εκπαίδευσης. Εργασιακή ομηρία που γίνεται πολύ χειρότερη από την έλλειψη συνδικαλιστικής κάλυψης των ωρομισθίων εκπαιδευτικών με ευθύνη τόσο της ΑΔΕΔΥ όσο και των δύο δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων της εκπαίδευσης.

Η ωρομισθία ξεκίνησε από την περιφέρεια της εκπαιδευτικής πράξης και επεκτείνεται σιγά –σιγά στο κανονικό πρόγραμμα. Το σύνολο των ωρών μαθημάτων του κανονικού προγράμματος διαιρούνται σε μικρότερα κομμάτια ωρών και μετά η διδασκαλία τους δίνεται σε ωρομίσθιους. Έτσι παύει ν΄ αποτελεί μια απλή μια απλή εξαίρεση του κανόνα των εργασιακών σχέσεων και γίνεται μία από τις τρεις εργασιακές ταχύτητες που διαμορφώνουν σήμερα το εργασιακό status στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μέσω του ΕΠΕΑΕΚ προσλαμβάνουν ωρομίσθιους και αποφεύγουν την χρηματοδότησή τους από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η ένταξη της χρηματοδότησης των ωρομισθίων σ΄ αυτά τα προγράμματα εξασφαλίζει φθηνή εργασία για το κράτος - εργοδότη και εξευτελιστική πληρωμή για τους ίδιους. Τα 12 ή 9 ευρώ μεικτά που σημαίνουν 9 ή 7 καθαρά ευρώ την ώρα δείχνουν το μέγεθος της εκμετάλλευσης και το πραγματικό πρόσωπο της μαύρης εργασίας , πάνω στην οποία στην οποία οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στηρίζουν την πραγματοποίηση του εκπαιδευτικού έργου.

Η εισαγωγή τέτοιου είδους εργασιακών σχέσεων αποτελεί όχι μόνον εργασιακή οπισθοδρόμηση που αφορά μόνο ένα κομμάτι εκπαιδευτικών αλλά μια γενικότερη οπισθοδρόμηση που αφορά την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ , Η ΕΛΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Πρακτικά ημερίδας 28/03/ 2004

2. ΑΓ. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Δ.Ε , ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Εισήγηση στο 7^ο Συνέδριο της ΟΛΜΕ www.Alfavita. gr

3. ΧΡ. ΡΕΠΠΑΣ , Εκπαιδευτικοί και νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις στην Εκπαίδευση www.Alfavita.gr

4. Α. Λιμπεράκη - Α.Μουρίκη , Η Αθόρυβη Επανάσταση Νέες Μορφές οργάνωσης της παραγωγής και της εργασίας , εκδ. Gutenberg , Αθήνα 1996